Er bestaat een hardnekkig misverstand over het begrip ‘negatief reisadvies’. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken geeft geen negatieve reisadviezen, maar reisadviezen en spreekt in die adviezen over gebieden welke veilig zijn en over gebieden waar er een verhoogd of groot risico bestaat. Tegenwoordig wordt dat uitgedrukt in kleurcodes.
Er zijn vier kleurcodes. Groen is het veiligst, daarna geel (er zijn dan veiligheidsrisico’s), vervolgens komt code oranje hetgeen inhoudt dat de reiziger wordt geadviseerd alleen noodzakelijke reizen te maken. Code rood betekent dat er zeer ernstige veiligheidsrisico’s zijn en dat het Ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert om niet naar zo’n gebied te reizen. Deze reisadviezen zijn echter niet bindend. Niet voor de consument, niet voor de touroperator en ook niet voor de Calamiteitencommissie. Ook een rechter die moet oordelen of een reiziger al dan niet kosteloos de reisovereenkomst kan opzeggen, is niet aan deze adviezen gebonden.
In de relatie tussen reiziger en reisorganisator is het oordeel van de Calamiteitencommissie in beginsel bindend. De Calamiteitencommissie oordeelt of sprake is van een (dreigende) calamiteit en of ten gevolge daarvan een uitkeringsvatbare situatie en/of een dekkingsbeperking bestaat. Bij een uitkeringsvatbare situatie oordeelt de Calamiteitencommissie dat sprake is van gevaar voor de persoon, zodanig dat de nakoming van zijn verplichtingen uit de reisovereenkomst in redelijkheid niet van de deelnemer kan worden verlangd. Met andere woorden: de reiziger kan dan kosteloos annuleren.
Hoewel juridisch gezien tussen reiziger en touroperator is afgesproken (in de ANVR Consumentenvoorwaarden) dat alleen bij een dekkingsbeperking of een uitkeringsvatbare situatie kosteloos geannuleerd kan worden, komt het in de praktijk toch wel eens voor dat een reiziger kosteloos wil annuleren, ondanks het feit dat de Calamiteitencommissie geen dekkingsbeperking heeft ingesteld. Dat doet zich op dit moment voor met reizigers die een reis naar bijvoorbeeld Tunesië hebben geboekt. De Telegraaf heeft daar op 30 juni 2015 een in mijn ogen nogal tendentieus artikel 1 juli 2015 aan gewijd met als kop ‘Omboeken Tunesië-reis kost toeristen veel geld’ en de opmerking dat duizenden Nederlandse toeristen zich in de kou voelen staan als zij hun Tunesië-vakantie willen annuleren of omboeken, omdat dat hen geld kost.
In het artikel wordt ook de voormalige jurist van Oad geciteerd die laat optekenen dat hij goede kansen ziet om de rechter in te schakelen om de consument kosteloos te laten annuleren en dat consumenten de meerkosten van een vervangende reis niet hoeven te accepteren. Tunesië-reizigers zouden een beroep kunnen doen op de wet. Hij verwijst naar een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem. Voordat reizigers nu op grond van dit artikel en het advies van de voormalige Oad-jurist massaal kosteloos gaan annuleren, lijkt een relativering op zijn plaats.
In de zaak waarnaar verwezen wordt, ging het om een rondreis naar Sri Lanka. In een periode van nog geen week hadden er meerdere (bom)aanslagen (een stuk of vijf) plaatsgevonden in geheel Sri Lanka. Het ministerie van Buitenlandse Zaken had de reisadviezen naar aanleiding van deze bomaanslagen aangescherpt naar classificatie 6, respectievelijk 5 hetgeen overeenkomt met thans classificatiecodes rood en oranje (reizen wordt ontraden respectievelijk alle niet essentiële reizen worden ontraden). Het Gerechtshof in Arnhem hechtte veel waarde aan het reisadvies van het Ministerie waaruit bleek dat de veiligheidsrisico’s in gebieden die bij de geboekte reis zouden worden bezocht sinds het aangaan van de reisovereenkomst significant waren verhoogd en er in die gebieden voor burgers en toeristen inmiddels een reële en aanwijsbare levensbedreigende situatie was ontstaan. Hoewel de rechter dus in deze zaak meende dat de reiziger kosteloos kon annuleren, ligt deze zaak natuurlijk wezenlijk anders dan de huidige situatie in Tunesië. In Tunesië is het advies van het ministerie van Buitenlandse Zaken niet aangepast en, hoewel dus niet altijd doorslaggevend voor de rechter, heeft ook de Calamiteitencommissie niet gemeend een dekkingsbeperking te moeten instellen.
In tegenstelling tot de zaak bij het Gerechtshof in Arnhem waar reizigers geboekt hadden toen de situatie nog rustig was geldt de huidige situatie van verhoogde veiligheidsrisico’s (code geel) al langer in Tunesië en omliggende landen. Ook landen als Zuid-Afrika, Argentinië, Brazilië en Egypte kennen verhoogde veiligheidsrisico’s (code geel). De vraag is waarom een touroperator moet opdraaien voor de kosten bij 1 juli 2015 annulering of voor de extra kosten bij omboeking als de veiligheidssituatie ter plekke niet wezenlijk anders is dan op het moment van het boeken van de reis? Angst is geen objectieve rechtvaardiging voor kosteloze annulering. Het citaat van de voormalige bedrijfsjurist van Oad in het artikel van De Telegraaf is dus te ongenuanceerd. Het zet reizigers op het verkeerde been als zij menen in deze situatie kosteloos te kunnen annuleren.
